زیرنویس یا دوبله؟

  زیرنویس را ترجیح می دهید یا دوبله؟

در این روزها که بازار فیلم و سریال در پلتفروم های بزرگ جهانی داغ است و دیدن آثار بین المللی رونق و قوام زیادی دارد، به همین تناسب دوبله یا همان صدا گذاری مجدد فیلم وسریال هم رو به افزایش است. اما در این مقاله می خواهیم بدانیم که شما، فیلم ها و سریال های خارجی زبان خود را چگونه می پسندید، زیرنویس یا دوبله؟

محتوای بین المللی در سرویس های استریم یا همان لایو استریم، در حال رونق است. به همین دلیل، حتی برای تماشاگران انگلیسی زبان، که مدت‌های زیادی است که به صفحه‌های حاکم بر زبان‌ خود، چه صفحه نقره‌ای سینما و چه کوچک عادت کرده‌اند، این سوال یک سوال مهم و مرتبط است.

 باید بدانیم که هیچ قطعیتی وجود ندارد، هم زیرنویس و هم دوبله، دارای اشکالات ذاتی هستند. تماشای اثری (خارجی) به شکل زیرنویس‌، از یکپارچگی و انسجام بصری اثر کم می‌کند. اما نسخه دوبله شده به زبان مادری هم، در عین حال ممکن است در بخش اصالت احساس و توضیح و تفسیر محتوایی، حق مطلب را ادا نکند. با این وجود، اکثریت مردم دلایل منطقی و واضحی هم به انتخاب زیرنویس و هم دوبله دارند. مانند هارلن کوبن (نویسنده آمریکایی)، که در سال 2007، مینی سریال هیجان انگیزشی The Woods یا همان چوب ها را که یک سریال لهستانی زبان است بررسی کرد. این سریال که از شبکه  نتفلیکس پخش شده بود، اول نسخه زیرنویس آن تهیه شد و سپس آن را مجددا به زبان انگلیسی دوبله کردند. هارلن کوبن در توییتی نوشت: (شبکه Netflix به شما این امکان را می‌دهد که فیلم سینمایی The Woods را هم به صورت دوبله و هم به شکل زیرنویس تماشا کنید. اما من از شما می خواهم که از زیرنویس استفاده کنید. کوبن بعداً به یکی از طرفداران خود گفت: که شما حال تماشای نسخه زیرنویس هستید و او پاسخ داد: (بله. این بهترین راه برای تماشای یک نمایش یا یک فیلم است) در نهایت کوبن پاسخ داد که : تنظیمات زبان اصلی با زبان شما در زیرنویس تناسب بیشتری دارد، اما اگر می‌خواهید با دوبله انگلیسی هم به تماشای این فیلم بنشینید، عالی است، من در کار قضاوت و داوری نیستم.

در اینجا متوجه شدیم که کوبن طرفدار فیلم با فرمت زیر نویس است. او به دلیل اینکه اثر، ماهیت و اصالت خود را در کلام و انتقال احساس به مخاطب حفظ کند، زیرنویس را به دوبله ترجیح می دهد.  نظر هارلن کوبن با نظر مخاطب آزمایشی (آرت‌هاوس) همخوانی دارد، که برای صحت و اصالت ترجیح می‌دهد از آثار خارجی به زبان اصلی با زیرنویس استفاده کند. اما نتایج و داده های اخیر چیز دیگری نشان می دهد، اینکه افراد موافق زیرنویس در اقلیت هستند. تقریباً 36 درصد از مشترکان پلتفرم نتفلیکس در ایالات متحده آمریکا، سریال فوق العاده و زیبا اسپانیایی Money Heistیا همان سرقت پول را در نسخه زیرنویس و 64 درصد آن را در نسخه دوبله تماشا کردند. منهای این نتیجه، بر اساس شواهدی که وجود دارد، دوبله‌ خوب و تاثیرگذار، جذب مخاطب را افزایش می‌دهد و بینندگان جهان، یا حداقل در آمریکایی‌ها، احتمال بیشتری وجود دارد که نسخه دوبله یک درام اپیزودیک را به نسخه زیرنویس ترجیح دهند.

بیشتر آثار هنری ممکن است که نتوانند از اثری که به شکل زیرنویس تهیه شده حمایت کنند، دلیل این موضوع کاملا آشکار و روشن است و محبوبیت دوبله به شکل عملی نشان داده شده. اینکه دوبله خوب و موثر فیلم، سبب میشود که مخاطب شش دانگ حواس خود را به تصاویر و اتقاق های فیلم یا سریال بدهد و از چهره مخاطب و احساسات او بهتر با خبر شود. میشود گفت که دوبله به شکل (کاغذ دیواری) عمل میکند و با وجود صدا دار بودن، یک بک گراند مناسب است که دیده نمی شود.

یک استدلال منطقی

یک استدلال اصلی و منطقی برای انتخاب زیرنویس نسبت به دوبله، این است که : تقریباً 10 برابر، هزینه زیرنویس و صدای اصلی بازیگران از دوبله ارزان تر است. و همینطور تهیه آن آسان تر. اینکه دیگر نیازی به استودیوهای متعدد نباشد و از هزینه گویندگان درجه یک و با سابقه چشم پوشی شود، به لحاظ مالی سود کرده اید. اما با این حال به نظر می رسد، اگر دوبله و صداگذاری به بهترین و متمرکزترین حالت ممکن اتفاق بیفتد، ده برابر زیرنویس، برای مدیران و متصدیان سایت ها و پلتفرم ها سود آوری دارد. و طرفداران راحتی و هیجان را به جهت کامل دیدن اثر به سمت خودش جلب می‌کند. این روزها نتفلیکس به تنهایی با 165 استودیو دوبلاژ در سراسر جهان همکاری می کند و روی سکوی اول پلتفروم پخش بین المللی ایستاده است.

ظهور دوبله

تجلی و ظهور دوبله، نشانه بین المللی شدن فرهنگِ تماشایِ جهانی است که مدت های زیادی  تحت سلطهِ تولیدات انگلیسی زبان بود. آنچه که امروز در حال رخ دادن است، در واقع یک جهانی شدنِ دوباره است. اگر بخواهیم به عقب برگردیم، باید گفت که، اکوسیستم فیلم صامت، که تا اواخر دهه 1920 به جهان حکم فرما بود، به طرز قابل توجهی جهانی بود و متن های کوچکِ عنوان ها که به شکل اَبر، بالای سر بازیگران ظاهر می شدند را ترجمه می کردند؛ و تا سال 1927، این شکل از فیلم، در هالیوود به 36 زبان ترجمه می شد. اما وقتی (گفتگوها) به سینمای جهان وارد شد، صنعت سینما با (سر و صدا) به چیزی رسید که هنوز تجربه نکرده بود، یک مانع زبانی و گفتاری، به بلندی برج بابل. یک فیلم گفتاری و کلامی فقط می تواند به یک گروه زبانی برسد. از همان اول و بعد از اختراع زیرنویس و دوبله، از این دو استفاده می شد، اما برای چند سال در اوایل دهه 1930، به نظر می رسید راه حل سومی برنده خواهد شد: و آن راه حل: نسخه های چند زبانه یا MLV بودند.

MLV  چیست؟

شاید باورتان نشود که در یک برهه زمانی، فیلم ها به شکل MLV  مجددا فیلمبرداری می شدند و با اطمینان بشود گفت که این مصداق چرخاندن لقمه دور دهان است. و چقدر به نسخه و ماهیت فیلم اصلی ضربه می زند. این عمل به این صورت است که یک استودیوی فیلمسازی، کارگردانان و بازیگران خارجی زبان را برای فیلمبرداری مجدد از همان فیلم، استخدام می‌کند و صحنه به صحنه به نوبت می‌رود. برای مثال، در سال 1930، فیلم (راز دکتر) ساخته ویلیام سی دی میل، که در اصل به زبان انگلیسی بود، همزمان به زبان‌های اسپانیایی، فرانسوی، ایتالیایی، سوئدی، لهستانی، چکی و مجارستانی مجددا با کارگردانان و بازیگران تمام این کشورها دوبله و نیز فیلم‌ برداری شد. اما در نهایت، بعضی از ستاره‌ها به قدری معروف و مشهور بودند که نمی‌توانستند جایگزین فرد دیگری شوند، و مجبور بودند خودشان فیلم‌های MLV را دوباره فیلمبرداری کنند و خطوط آنها را به زبان دیگری یاد بگیرند. برای مثال تلاش‌های فرانسوی صحبت کردنِ خود استن لورل و الیور هاردی برای تماشاگران فرانسوی چنان جذاب شد، که وقتی در نهایت با صداپیشگان فرانسوی جایگزین شدند، آنها مجبور شدند لهجه آمریکایی بازیگران اصلی را حفظ کنند.

MLV ها بسیار دست و پا گیر و پرهزینه بودند و در اواسط دهه 1930، برای همیشه تبدیل به یک بُن بست تکاملی شدند. و مجددا دوبله و زیرنویس کار خود را که منطقی ترین راه از آن زمان تا به امروز است، آغاز کرد. و این صنعت دیگر هیچوقت به عقب نگاه نکرد. MLV ها گاهی احیا می شدند، حتی در اواخر سال 1979،  وِرنر هرتزوگ (کارگردان آلمانی) نسخه های آلمانی و انگلیسی  فیلم (خون آشام) را با استفاده از همان بازیگران به ترتیب فیلمبرداری کرد، اما دیگر حتی تماشاگران تمایلی به دیدن این شکل از اثر نداشتند و علاقه مند به دیدن آثار واقعی و درک اصلی ذهنِ نویسنده و کارگردان بودند.

بازارهای بزرگ و کوچک دوبله و اهداف آنها

در جهانی که تحت سلطه هالیوود است، دوبله خود را به عنوان روش ترجمه ترجیحی در فرانسه، ایتالیا، آلمان و اسپانیا تثبیت کرده است. این 4 کشور، چهار بازار بزرگِ غیرانگلیسی زبان در اروپا هستند، به همین خاطر دوبله، کارِ فشرده تر و تا 10 برابر گرانتر از زیرنویس است و البته دوبله در این 4 کشور، منطق اقتصادی بیشتری در آنجا نسبت به بازارهای کوچکتر داشت. اما در عین حال، زیرنویس راه حلی برای اکثر بازارهای کوچکتر شد، بازارهایی که قدرت پرداخت هزینه های گزاف دوبله و صداگذاری مجدد را نداشتند، مثل: اسکاندیناوی، هلند، پرتغال، بالکان.

با این حال، بعضی دیگر از بازارهای کوچکتر، مانند: چک و مجارستان، دوبله را ترجیح می دهند. به این دلیل که اقتصاد برای آنها فقط مسئله نبود و غرور فرهنگی نیز این وسط نقش موثری داشت. برای مثال، فرانسه همیشه، فرهنگ و زبان خود را کمی بالاتر از زبان انگلیسی می دانست وعامل مهم تر این داستان (سیاست) است. اینکه دوبله روشی جذاب برای سانسور واردات خارجی به ویژه برای رژیم های فاشیستی آلمان، ایتالیا و اسپانیا بود.

دوبله همچنان در اروپا انتخاب اول است

 بعد از پیشرفت دوبله، ترجیحات ملی اروپا، پس از اتمام جنگ جهانی دوم، نسبتا ثابت ماند. یعنی زمانی که واردات فیلم‌های عمدتا انگلیسی زبان در سراسر اروپای غربی رونق گرفت. امروزه، ایتالیا حتی Gran Premio Internazionale del Doppiagio را دارد، مراسمی که سالانه شبیه اسکار، برای برتری در دوبله است.

در بازارهای بزرگتر دوبله مثل آلمان، صداپیشگان به خودی خود، به افراد بزرک و مشهوری تبدیل شدند. مثلا توماس دانبرگ، صداپیشه بازنشسته آلمانی که به تازگی بازنشسته شده، او حدود 1500 فیلم را به آلمانی دوبله کرده است، از جمله کل آثار آرنولد شوارتزنگر (که لهجه اتریشی او را از انجام دوبله خود به آلمانی عالی محروم می کند). آقای دانبرگ تعداد زیادی از بازیگران جهان را دوبله کرده، که ممکن است زمانی که چندین نفر در یک فیلم ظاهر می شوند، مشکل ساز شود. هنگامی که شوارتزنگر و سیلوستر استالونه با هم در فیلم (بی مصرف ها) در سال (2010) ظاهر شدند، دانبرگ مطمئن شد که صدای هردو را به شکلی کاملا متفاوت و مجزا بیان می کند.

صداگذاری VOT چیست؟

در همین حال، در اروپای شرقی یک جایگزین دیگری به نام ترجمه صوتی یا همان (VOT)  مشهور شد. برخلاف دوبله، که در آن موسیقی متن اصلی جایگزین می‌شود، VOT دیالوگ ترجمه ‌شده را به نسخه اصلی اضافه می‌کند که شنیده می‌شود. این یک تکنیک آشنا، برای مخاطبان غربی از مستندها یا گزارش های است نه برای داستان فیلم.

لکتورز

در لهستان و روسیه، (لکتورز) روشی ارزان و فرهنگی و پذیرفته شده، برای ترجمه فیلم های خارجی است. در روسیه، این ترجمه‌ها به‌عنوان ترجمه‌های (گاوریلوف) شناخته می‌شوند، به این شکل است که یکی از سه هنرمند صداپیشه پرکار،  ترجمه‌های تک‌صدایی را انجام می‌دهند، مثلا در حالی که آندری گاوریلوف به سراغ فیلم های اکشن می رفت، الکسی میخالیوف به سمت کمدی و درام گرایش پیدا کرد و لئونید ولودارسکی را بیشتر به خاطر دوبله (جنگ ستارگان) و فیلم های تخیلی  به یاد می آورند؛ و نکته جالب این است که این سنت، توسط نسل‌جدیدی از مترجمان گاورلوف ادامه می یابد.

دوبله با سرعت در حال دویدن است

اما واقعیت این است که تا کی؟ برای اینکه دوبله با سرعت شگفت انگیز و فوق العاده ای در حال پیشرفت است. در آینده نزدیک، فناوری (جعل عمیق) هم به تولید دوبله‌هایی کمک می‌کند که (فِلَپ‌ها) یا (حرکت‌های دهان را با صدای دوبله) کاملاً همگام‌سازی کند و این اتفاق ممکن است که بازارهای اروپای شرقی را متقاعد کند که VOT را کنار بگذارند، اما کمتر مطمئن است که زیر بنای آن را از بازارهایی که در آن ریشه دوانده و اغلب به عنوان دلیلی برای سطوح نسبتاً بالای مهارت انگلیسی‌ذکر می‌شود، حذف کند.

بنابراین ممکن است مدتی طول‌ بکشد تا ترمیناتور به زبان‌ سوئدی بگوید(من‌ برمی‌گردم ).

مطلب پیشنهادی(کلیک کنید): تاریخچه دوبلاژ در ایران و جهان