مقدمه: پارادوکس صدا در خلأ

درک عمومی از صوت به‌عنوان پدیده‌ای که نیاز به محیط مادی مانند هوا دارد، این سؤال را ایجاد می‌کند که چگونه ناسا ادعا می‌کند صداهای فضایی را ضبط کرده است؟ پاسخ این معما در تفاوت بین “صدا” به مفهوم متعارف و “امواج الکترومغناطیسی” نهفته‌است. در حالی که خلأ فضایی واقعاً نمی‌تواند امواج صوتی معمولی را منتقل کند، پدیده‌های الکترومغناطیسی متعددی در فضا وجود دارند که می‌توانند به‌صورت صوتی بازنمایی شوند.

فناوری تبدیل امواج فضایی به صوت

ناسا از دهه 1970 با استفاده از فضاپیمای وویجر (Voyager) و بعدها با کاسینی (Cassini) و جونو (Juno) به جمع‌آوری داده‌های الکترومغناطیسی پرداخته‌است. این داده‌ها شامل:

امواج پلاسما: نوسانات ذرات باردار در مگنتوسفر سیارات

امواج رادیویی طبیعی: مانند آنچه از مشتری دریافت می‌شود

تپ‌اخترها: امواج رادیویی منظم ستاره‌های نوترونی

برخورد بادهای خورشیدی با میدان‌های مغناطیسی سیارات

دانشمندان ناسا با استفاده از فرایندی به‌نام “سونیکیشن” (Sonification)، این امواج را که معمولاً در محدوده فرکانسی غیرقابل شنیدن برای انسان هستند (مثلاً چند هرتز تا مگاهرتز) را به محدوده 20-20,000 هرتز تبدیل می‌کنند. این فرآیند کاملاً علمی است و هیچ عنصر موسیقایی مصنوعی به آن اضافه نمی‌شود.

نمونه‌های شگفت‌انگیز صداهای فضایی

1. 1. موسیقی زحل (ضبط شده توسط کاسینی در 2017)

این صدا از برهمکنش بادهای خورشیدی با مگنتوسفر زحل ایجاد شده است. دانشمندان دریافتند این سیاره حلقه‌دار نوعی “موسیقی” تولید می‌کند که شبیه به اثرات صوتی فیلم‌های علمی-تخیلی است.

2. 2. آوای مشتری (ضبط شده توسط جونو در 2016)

صداهای عجیب و تقریباً ترسناک مشتری در واقع نوسانات شدید میدان مغناطیسی این سیاره غول‌پیکر هستند. جالب اینکه این صداها الگوهای تکراری دارند که به “آواز مشتری” معروف شده‌اند.

3. 3. صدای سیاه‌چاله (2022)

ناسا اخیراً با استفاده از داده‌های تلسکوپ چاندرا، امواج فشار موجود در خوشه کهکشانی برساووش را به صدا تبدیل کرد. این صدای بم و مرموز که شبیه موسیقی زمینه فیلم‌های ترسناک است، در واقع امواجی با فرکانس 57 اکتاو پایین‌تر از نت موسیقی بوده که برای شنیدن انسان تقویت شده‌است.

کاربردهای علمی این تحقیقات

این صداها صرفاً برای سرگرمی تولید نمی‌شوند. دانشمندان از این روش برای:

تشخیص الگوها: گوش انسان در تشخیص برخی الگوها از چشم بهتر عمل می‌کند

آموزش عمومی: کمک به درک بهتر پدیده‌های فضایی برای عموم

پایش لحظه‌ای: فضانوردان می‌توانند با شنیدن تغییرات صداها از وقوع طوفان‌های خورشیدی مطلع شوند

سمفونی سیارات: شاهکار طبیعت

ناسا در سال 2020 پروژه‌ای به‌نام “سمفونی سیارات” منتشر کرد که در آن صداهای مختلف سیارات با هم ترکیب شده‌بودند. جالب اینجاست که برخی از این ترکیبات طبیعی شباهت عجیبی به آثار آهنگ‌سازان مینیمال مانند فیلیپ گلاس دارند. این کشف منجر به همکاری برخی موسیقی‌دانان معاصر با دانشمندان ناسا شده‌است.

نتیجه‌گیری: گوش دادن به آهنگ کیهان

در حالی که فضا ساکت به نظر می‌رسد، داده‌های ناسا ثابت کرده‌اند جهان پر از “موسیقی” است – البته به‌تعبیری علمی. این صداها نه‌تنها زیبا هستند، بلکه پنجره‌ای جدید به درک ما از کیهان باز کرده‌اند. شاید روزی این صداها به‌عنوان اولین نمونه‌های موسیقی بین‌سیاره‌ای در تاریخ هنر ثبت شوند.