اصولاً ماندگار شدن یک اثر هنری، خصوصاً در حوزه سینما، تئاتر و تلویزیون، میتونه به عوامل زیادی مربوط باشه. مثلاً اینکه در زمان خودش باشه و تو زمانی که باید، پخش بشه یا اینکه بازیگرهایی که تناسب بیشتری با نقش دارند انتخاب بشند، یا به طور کلی عوامل پشت صحنه یک دست باشند و به سمت یک هدف مشخص پیش برند. یا مثلاً اینکه اثر، همسو با دغدغه‌های اجتماعی مردم باشه. اما در نهایت تمام اینها، که می تونند یک اثر هنری رو منسجم و سرپا نگه دارند، بدون تاثیر گذار بودن، نمیتونند هیچ کمکی به مهم بودن و موثر بودن اون اثر بکنند. فیلم، سریال، یا به طور کلی هر اثر هنری، در کنار سرگرم کننده بودن، اگر تاثیر گذار نباشند و قشر قابل توجهی از مردم رو درگیر نکنند، در نزدیک شدن به مخاطب موفق نمیشند. از اونجایی که آدمها، با وجود تفاوت فرهنگی، زبانی و اجتماعی که با هم دارند، شاید به نظر بیاد که خیلی با آثار بین المللی و متفاوت از اقلیم و سرزمین خودشون نمی تونند ارتباط برقرار کنند، ولی در حقیقت، تجربه نشون داده که بزرگترین وجوه هنر، احساس و ادراکه و احساس و ادراک مرز و جغرافیا نمیشناسه و انسان ها رو با تمام تفاوت ها و تمایزاتی که دارند به هم نزدیک می کنه. اما یک اثر هنری در قالب فیلم، نمایش یا سریال، وقتی خیلی به مخاطب نزدیک میشه، که بار دراماتیک پیدا کنه و برای تماشاگر سمپاتی و دلبستگی ایجاد کنه، که بیننده بتونه خودش رو جای شخصیت های اثر بذاره و تمام لحظه ها و موقعیت ها را درک کنه. از اونجایی که فرهنگ ایرانی، از همون روزهای اول تمدن، به هنر آغشته بوده؛ شنیدن قصه و حکایتِ زندگی آدمها، حتی در دوره سخت و دردناک جنگ هم براشون جذابیت داشت.
تقریبا میشه گفت سالهای آخر جنگ ایران و عراق بود، زمانی که مردم ایران دلشون به دوتا شبکه تلویزیونی یک و دو خوش بود و شنبه های سال ۱۳۶۵ براشون حس و حال دیگه ای رو رقم می زد. اگه زیاد اهل فیلم و سریال باشید، حتما در جریان هستید که سینما و تلویزیون سرزمین متمدن و پر رمز و راز ژاپن، یکی از بهترین صنعت های فیلم و سریال سازی غنی در جهانه. سرزمین کارگردان‌های نامدار و درخشانی مثل آکیرا کوروساوا و هایائو میازاکی که تاثیرات مهم و بسزایی در صنعت فیلم و سریال در جهان گذاشتند و ایران هم از این قاعده مستثنا نیست. اما شبکه دو با پخش سریالی به اسم سالهای دور از خانه، که در ایران به اسم اوشین مشهور شد، مخاطب های زیادی رو در سراسر ایران با هر سلیقه ای، شنبه شب ها به مدت 45 دقیقه پای تلویزیون می‌نشوند و با قصه تاثیرگذاری که داشت سرگرمشون می کرد این سریال پرطرفدار 77 قسمتی، حکایت دختری در دهه اول قرن بیستم میلادی بود، که در یک منطقه روستایی از سرزمین ژاپن، با فقر شدیدی دست و پنجه نرم می‌کرد. طوری که پدرش در کودکی اون رو با یک کیسه برنج تاخت می زنه و بالاخره اوشین با طی کردن مصیبت ها و درد های بی شمار، مثل از دست دادن پسرش در جنگ و خودکشی همسرش، بعد از گذشت روزهای دشوار، موفق به تاسیس یک فروشگاه زنجیره ای میشه.
این اثر و تراژدی، در عرصه سریال سازی، نه تنها در ایران بلکه به طور کلی در آسیا و قسمتی از غرب، چشم های زیادی رو به خودش خیره کرده بود. حس همزاد پنداری زنان با این شخصیت سریالی، به اندازه ای زیاد بود که، اوشین رو الگوی رفتاری و زیستی خودشون قرار داده بودند. این اثر پر مخاطب در بیشتر از 60 کشور در جهان پخش شد و طرفدار های زیادی رو به خودش اختصاص داده بود.
این سریال ژاپنی، یک درام تلویزیونی صبحگاهی بود، که در 297 قسمت 15 دقیقه ای، به مدت یک سال، از شبکه NHK پخش میشد. این سریال، یکی پربیننده ترین سریال های کشور ژاپن در تمام دوران بود، که با زیرنویس های انگلیسی تا عربی روی آنتن های تلویزیون ۶۸ کشور مختلف رفت و نامش رو برای همیشه در هنر جهان موندگار کرد. تهیه کنندگی این سریال رو، یوکیکو اوکاموتو به عهده گرفته بود و جالبه بدونید که، به دلیل اپیزود های زیادی که سریال داشت، شش کارگردان متفاوت این سریال رو کارگردانی کردند. موسیقی تیتراژ این اثر، که به دست کوئیچی ساکادا ساخته شده بود، به دلیل آهنگ بی نظیری که داشت، حسابی در جهان گل کرد.
هر چقدر هم که فرهنگ کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکایی با هم متفاوت باشه، اما چون این اثر و سریال، به مقوله های مهم و مشترکی مثل عشق، ایثار، ایستادگی و بخشش می پرداخت، با احساسات زیادی از سمت تماشاگران جهانی روبرو شد، و اینکه فرهنگ کشور ژاپن رو که یکی از زیباترین و منحصر به فرد ترین فرهنگ های جهان است رو با دنیا آشنا کرد. یکی از مهمترین ویژگی‌های این سریال به تصویر کشیدنِ نوسان های شدید اقتصادی بود و دلیل استقبال مردم ژاپن، مقابله این سریال با مصرف گرایی های بیش از اندازه و زندگی های پر زرق و برق اون دوران بود. اثری که در کنار امید و تشویق به کارآفرینی و فعالیتهای تاثیرگذار، جامعه رو تشویق به ساده زیستی می‌کرد. و این المان در تمام کشورهایی که این سریال رو پخش می‌کردند موثر واقع شد. مثلاً در ایران که این اثر با اختلاف 2یا 3 سال پخش شد، تاثیرات عجیبی روی رفتار مردم اون زمان و حتی بازارها و وضعیت اقتصادی مردم گذاشت. مثلاً چاپ شدن عکس اوشین روی بعضی از لباس ها و کالاها یا فروشگاه های دست دوم فروشی که از نام خانوادگی اوشین به اسم تاناکورا وام گرفته شده بودند، رونق بسیار زیادی در ایران پیدا کردند و روی فرهنگ و زیست اقتصادی مردم ایران هم تاثیرات زیادی گذاشته بود.
این پادکست رو ما به مناسبت هرچند قدیمیِ پخشِ سریالِ اوشین در ایران ساختیم و سعی کردیم که تمام حواشی و اتفاق های پیرامونش مثل دوبله بی نظیر و درخشان خانم ژاله علو، که تحت تاثیر همین حواشی بود رو براتون تعریف کنیم. هر از گاهی تداعی هایی به این شکل و مرور خاطرات قدیم، شاید ما رو به اون دوران ببره و حالمون رو بهتر کنه. دورانی که هنوز از فیلم و سریال های روز جهان اشباع نشده بودیم و دیدن یک سریال این چنینی صمیمیت زیادی رو بین خانواده ها ایجاد می کرد و برای مدتی هر چند کوتاه از دیدن دست جمعی یه اثر لذت می‌بردیم.
پس بهتر از اول شروع کنیم که ساخت این سریال به عهده چه کسی بوده و حواشی و اتفاق های این اثر تا کجا پیش رفتند.
نویسنده سریال : هاشیدا سوگاکو
هاشیدا سوگاکو متولد 1925، بعد از تحصیل در رشته ادبیات ژاپنی، به یک استودیوی فیلمسازی به اسم شوچیکو میره و با انتخاب رشته فیلمنامه نویسی مستقل، فعالیت خودش رو در عرصه هنر شروع میکنه. اوشین و سالهای دور از خانه، انقلاب بزرگی نه فقط در عرصه کاری هاشیدا، بلکه در صنعت سریال‌سازی ژاپن داشت. هاشیدها با نوشتن این اثر دراماتیک، افراد زیاد و متفاوتی رو با یک شخصیت داستانی همدل کرد و به فکر فرو برد.
این سریال از فقر و تنگدستی تا رسیدن به ثروت و موفقیت یک زن رو به درستی و زیبایی به تصویر کشید و نام هاشیدا رو در عرصه هنر و تصویر برای همیشه جهانی کرد. نکته جالب و قابل توجه این داستان اینه که هاشیدا، قصه اوشین رو تا حد زیادی از زندگی سخت خودش الهام گرفته بود، مثل تنش های بسیاری که در زندگی خودش تجربه کرده بود، تنش هایی نظیره دعواهایی که بین خودش و مادر همسرش اتفاق می افتاد، بی مهری هایی مثل زیرآب زدن های متمادی او در کار هنریش و تلاش افراد در استودیوی فیلمسازی، که اصرار داشتند ننویسه و به یک منشی ساده تبدیل بشه. اما در نهایت این نویسنده صبور باهوش و خلاق، موفق شد که با اثر سالهای دور از خانه از مرزهای کشورش عبور کنه و اسمش در جهان بارها بارها برده بشه. هاشیدا، در سال ۲۰۲۱ و ۹۵ سالگی از دنیا میره.
یوکو تاناکا ، اوشین قصه سال های دور از خانه
یوکو تاناکا، بازیگر نقش اصلی سریال هستش، که همه ما ایشون رو بیشتر با نام اوشین می‌شناسیم. یوکو در این سریال معروف، نقش یک زن تلاش گر و خستگی‌ناپذیر رو بازی می‌کرد که بی رحمی ها و سختی های روزگار، اونو حسابی ساخته بود و به یک زن قوی و با صلابت تبدیل کرده بود، که بعد از تموم شدن روزهای سخت و رسیدن به موفقیت و ثروت، خاطرات فصل دشوار زندگیش رو از بچگی تا کهنسالی، برای نوه هاش و از طرف دیگه، هم زمان برای تماشاگران سریال تعریف میکنه.
یوکو تاناکا چند سالی میشه که وارد دهه شیشم زندگیش شده و همچنان به زندگی پر بار و هنریش ادامه میده. بد نیست سرکی به زندگینامه این بازیگر بندازیم و از حال و احوال این روزهاش مطلع بشیم و ببینیم که این بازیگر مشهور و دوست داشتنی سرزمین زیبای ژاپن، برای رسیدن به موفقیتی که هنوزم ادامه داره چه مسیری رو طی کرده
یوکو تاناکا، زمانی که هنوز اوشین نشده بود
یوکو در ۲۹ آوریل سال ۱۹۵۵ به دنیا اومده و دوران کودکی و نوجوونیش رو بدون هیچ دردسر و مشکلی سپری کرده. تو نوجوونی از دانشگاه مِیجی ژاپن فارغ‌التحصیل شده و فعالیت هنری خودش رو به طور جدی از سال ۱۹۷۹ با بازی در نقشی در سریال (سیستر ما) شروع کرده و جالبه که بدونید بعد از این سریال، در کارتون معروف و محبوب تمام نسل ها، بابا لنگ دراز، اثر جین وبستر، صداپیشگی کرده. این سریال کارتونی که برای ایرانی‌ها، خصوصا دخترهای های ایرانی کاملا شناخته شده و پر طرفداره، از هنرنمایی ها و گویندگی های مهم یوکو در نقش زیبا و طنازانه جودی ابوته. یوکو در سال ۱۹۸۱ در اولین تجربه فیلم سینمایی به اسم ایجایناکا هنرنمایی کرد و بعد از مدتی توی یک فیلم سینمایی دیگه به اسم هوکوسای جلوی دوربین رفت.
این درخشش ها و فیلم های پشت سر هم، باعث دیده شدن و شهرت فراوونِ یوکو شد که در همون سال جایزه بهترین بازیگر مکمل زن و بهترین بازیگر تازه وارد رو از جشنواره آکادمی ژاپن دریافت کرد. یوکو بدون هیچ وقت تلف کردنی مدیومش رو تغییر داد و به خونه هنری اولش، تلویزیون برگشت و مجددا در سریال دیگه ای به اسم (ساختن خاطرات) حضور پیدا کرد. هنرنمایی ها و برنده شدن های یوکو در سال های بعدی زندگیش در ژانرهای مختلف سینمایی، از درام تا کمدی و جنایی ادامه پیدا کرد. تا بالاخره و در نهایت با شاه نقشی به اسم اوشین، برای همیشه در ذهن مردم جهان ماندگار شد. نقشی سخت، درون گرا و پر فراز و فرود، که متحمل سختی های روزگار بود و باید به جای فرار و ناامیدی ، می ایستاد و گذشت می‌کرد. بازی درخشان یوکو در این سریال بی تکرار و قصه گو، اون رو تبدیل به یک ستاره جهانی کرد و در لیست اول بازیگرهای مهم و تاثیر گذار قرارداد.
بعد از حضور و درخشش در این سریال تلویزیونی، ترجیح داد که حضور بیشتری در تلویزیون داشته باشه و بعد از ساله های دور از خانه، در سریال های زیادی در ژانر های تاریخی و درام ایفای نقش کرد و در نهایت با فیلم بچه ها در جزیره، به جهان سینما برگشت، که با این اثر، بیشتر از قبل به جامعه جهانی سینما معرفی شد و نقد‌های بین‌المللی بسیار مثبت و موثری دریافت کرد. به حدی که لس‌آنجلس تایمز بازی یوکو تاناکا رو در این فیلم درخشان خوند و از اون زمان تا به الان موفقیت های مداوم و پشت سرهم یوکو ادامه داره. اون در مصاحبه هایی که در مورد شخصیت اوشین انجام داد، نقل کرده که درس های مهم و زیادی رو از این شخصیت گرفته و مثل اوشین، سعی داره که بسیار تلاشگر و صبور باشه، با اینکه دهه ششم زندگیش رو میگذرونه اما به هیچ وجه به دوران بازنشستگی فکر نمیکنه و عاشق حضور در صحنه های سریالی و سینماییه، شاید تمام این صبر و تلاش برای یوکو ، الهام گرفته از شخصیت خاطره انگیز و با انگیزه اوشین باشه.
دوبله اوشین در ایران
اگه بخوایم دراماتیک بودن این قصه ژاپنی، تاثیرگذار بودنش و تسلط کارگردان و بازیگر های اثر رو کنار بذاریم، یکی از مهمترین دلایل برقراری ارتباط این سریال با مردم ایران، دوبله درخشان و مسلط این سریال به مدیریت خانم ژاله علو بود. باید یادمون باشه که این سریال در خلال جنگ ایران و عراق دوبله شد. یعنی در زمانی که نگرانی آدمهای اون دوران، به اندازه ای بود که دیدن یک سریال یا هر اثر هنری دیگه، به دلیل ترس از جنگ و نابودی هر لحظه‌ای خودشون و خانوادشون، می تونست بی اهمیت باشه. اما دوبله این سریال ژاپنی، به اندازه‌ای پخته، یکدست و منسجم بود، که به معنای واقعی کلمه مردم ایران رو به وجد اورده بود، حس و روحی که گوینده های ایرانی، به شخصیت های سریال میدادند، به اندازه‌ای تاثیر گذار و پر از احساس بود، که همزاد پنداری با شخصیت های اصلی و فرعی سریال، برای مخاطبانِ سرسخت و به اقتضای زمان، تلخ ایرانی، اصلاً کار سختی نبود. پس بار دراماتیک قصه و تلاش تیم درخشان دوبله به سرپرستی ژاله علو، سریالِ اوشین رو، مهمونِ همیشه خواسته خونه های ایرانی کرده بود. مدیریت با ظرافت، منسجم و هوشمندانه ژاله علو، در کنار تلاش تیم گویندگی، این اثر رو که نزدیک به ۳۵ سال از اون میگذره، تبدیل به یکی از خاطره انگیزترین سریال های خارجی تلویزیون در ایران کرده.
فهمیه راستکار، گوینده دوران کهنسالی
از اونجایی که سریال، با پیری اوشین و روایت های اون از قصه زندگیش، از کودکی تا کهنسالی شروع میشه. ما در ابتدا سریال، صدای رسا، مهربان و آرامش بخشِ مرحوم فهمیه راستکار رو میشنویم، که دوبله اوشین رو در سن پیری به عهده داشتند. با وجود اینکه خانم راستکار فقط در این مقطع سنی دوبله اوشین رو انجام دادند اما، درکی که از این نقش داشتند، به اندازه ای زیاد بود، که مخاطبین سریال، بعد از شنیدن و دیدنِ دوره های سنی دیگه این شخصیت، متوجه شدند که ریتمِ منظم و هارمونی عجیبی بین این دو صدا و فرم حرف زدن وجود داره. فهمیه راستکار، به دلیل جنس صدای ناب و بی همتایی که بین گویندگان زن داشت، عموما در نقش هایی با این شکل روایت و نقش های تاریخی، درخشان ظاهر میشد.
دوبلور شخصیت دوست داشتنی اوشین
حالا که صحبت از این سریال شد و مدام اسم شخصیت اصلی اورده میشه، بد نیست که بدونیم دوبلور این صدای لطیف و ابریشمی، که به جای اوشین حرف میزد، کدوم یکی از گوینده های خانم ِدوبلاژ ایرانه. دخترهای دهه ۶۰ و 70 بی شک، با آثاری مثل آنی شرلی، مسافر کوچولو، چوبین، بچه های کوه آلپ، بچه های مدرسه والت و جزیره ناشناخته بزرگ شدند و از صدای شیرین و مهربون خانمِ مریم شیرزاد در این آثار، با تمام وجود لذت بردند. بله، صداپیشگی اوشین سالهای دور از خانه، به عهده مریم شیرزاد، یکی از بهترین گویندگان کارتون، و به طور کلی از گویندگان درخشان عرصه دوبلاژه.
برای دونستن اینکه چطور مریم شیرزاد برای این نقش جذاب و استثنایی پذیرفته شد، باید به خیلی سال پیش برگردیم. به زمانی که خانمِ ژاله علو، سردمدارِ هنرِ دوبله بودند و از واحد نمایش رادیو، مریم شیرزاد رو می‌شناختند. آقایی از طرف خانمِ علو به خونه مریم شیرزاد زنگ میزنه و برای سریال سال های دور از خانه به ایشون پیشنهاد گویندگی برای نقش کودکی های اوشین رو میده. خانوم شیرزاد اون روزا، تازه کارتون مسافر کوچولو رو تموم کرده بود و کمی خسته بود و راغب نبود که در دوبله این سریال حضور داشته باشه، اما با اصرار های ژاله علو به عنوان پیشکسوت و فردی که دوستشون داشتند، پیشنهاد رو میپذیرند و در نهایت، نقش بچگی های اوشین به مریم شیرزاد میرسه، اما در ادامه کار، به پیشنهاد درست و البته ریسک پذیرِ ژاله علو، مریم شیرزاد، گویندگیِ جوانی و میانسالی این شخصیت رو هم به عهده میگیره. البته هر چند خودش در ابتدا مخالف بود، چون معتقد بود که تا به اون زمان نقش بزرگسال نگفته و از پسش بر نمیاد، اما با درایت ژاله علو و اعتماد به نفسی که به شیرزاد داده شد. به راحتی و با کمی تمرین، نقش اوشین رو در کودکی، جوانی و در میانسالی برای همیشه موندگار کرد. بعد از گذشت مدتی که سریال به اواسطش رسیده بود، خانوم شیرزاد به سوگ پدر میشینه و چند وقت بعد، برای برگزاری یادبودی، تمامِ خانواده قرار میذارند که در شهر زیبا کنار، دور هم جمع بشند؛ از این طرف اما، هم زمان سریال اوشین داشت دوبله میشد و پیشنهادِ سفرِ مریم شیرزاد برای یادبود پدر، تیم دوبله رو غافلگیر کرد. اما اون همچنان، مُصِر بود که این سفر رو بره و مخالفت تیم دوبله حتی، اون رو از تصمیمش منصرف نکرد. و از طرف سازمان گفته شد که اگه به یادبود پدرش بره و غیبت کنه، گوینده دیگه ای رو جایگزین ایشون می کنند. با تمام این تفاسیر، خانم شیرزاد به سفر میره و در دوبله 3 اپیزود این سریال حضور نداشت و خانم افشاری در این سه قسمت، گوینده نقش اوشین میشند. با وجود صدای زیبا خانوم افشاری اما، مردم ایران اوشین رو با صدای مریم شیرزاد میخواستند و به اون عادت کرده بودند و طاقت اینکه صدای دیگه ای رو جای این شخصیت بشنوند، نداشتند. پس هر روز به خاطر یکشنبه آینده و پخش سریال، با روابط عمومی شبکه دو تماس میگرفتند و خواستار برگشتن صدای مریم شیرزاد به شخصیت اوشین میشدند. بعد از برگشتن اما خودِ شیرزاد، به دلیل اُنسی که به این نقش گرفته بود، پذیرفت تا آخر سریال به جای اوشین صحبت کنه.
به نقل از مریم شیرزاد، رفتار انسانی، مهربان، با درک و مادرانه خانوم علو به ایشون کمک کرد تا برای دوبله این نقش، محکم و درست قدم بردارند و تا زنده هستند خودشون رو مدیون مهر و لطف بانو ژاله علو میدونند.
بعد از تموم شدن دوران جوانی و میانسالی، دیگه نوبت این رسیده بود که مریم شیرزاد با اوشین دوست داشتنی، خداحافظی کنه و دوبله این نقش خاص رو مجددا به فهمیه راستکار، با اون صدای آرام و بی نظیر، امانت بده. خانوم راستکار هم با هنر و مهارتشون، ریتم نقش رو در ادامه گویندگی مریم شیرزاد به درستی نگه داشتند و ابهت و صلابت نقش رو برای تماشاگر حفظ کردند.
گویندگی سعید مظفری به جای همسر اوشین ریوزو
سعید مظفری که به دلیل جنس صدای جوان، شیک و منحصر به فردی که داره در بین گویندگان بسیار مشهوره و با وجود هشتاد سال سن، اما، همچنان این صدای مردونه و زیبا رو حفظ کرده و سهمِ مهمی در ماندگار شدن این سریال دوستداشتنی داره. وقتی در مورد اولین نقشِ تاثیرگذار و دلپذیری که گویندگی کردند، ازشون سوال شد، انتخابِ ایشون، نقش به یاد موندنی و دوست داشتنیِ ریوزو همسرِ اوشین، در سریالِ سالهای دور از خانه بود. به نظرِ آقای مظفری، این نقش و به طور کلی این سریال در زمان پخش، تماشاگرهای زیادی رو پای تلویزیون نشوند و همینطور مخاطبین، همزاد پنداری بسیاری با شخصیت های این سریال داشتند، همچنین زحمت و تلاش های مستمر و هدفمند بانو علو، باعث شد تا سریال سالهای دور از خانه ماندگار بشه و تمام شخصیت ها و گوینده های این اثر، در ذهن مخاطبان حساسِ ایرانی جا خوش کنند.
-سیل عظیمی از گویندگان بی نظیر اون زمان و این زمان، در این اثر ماندگار، هنرنمایی کردند. ژاله علو که منهای مدیریت دوبلاژ، گویندگی متن این سریال رو هم به عهده داشت و حسین شایگان مترجم این اثر بود، اما لیست هنرمندانی که در این سریال مشهور و پر خاطره درخشیدند عبارت اند از، فهیمه راستکار( اوشین در سنین کهنسالی)، مهوش افشاری و مریم شیرزاد( اوشین در سنین جوانی) محمدعلی دیباج( معلم) آزیتا لاچینی( مادر) شهروز ملک آرایی( پدر) مهین بزرگی( مادر بزرگ) سعید مظفری(ریوزو) احمد مندوب هاشمی(اجین) شوکت حجت (پسر اوشین) همت ( پسر اوشین) خسرو شایگان( پسر اوشین) حسین معمارزاده(پدر ریوزو) ثریا قاسمی( مادر ریوزو) فاطمه نیرومند( پسر اوشین) شمسی فضل اللهی( آرایشگر) نیکو خردمند( دوست اوشین) امیر صمصامی( پسر اوشین) مینو غزنوی( کایو) آذر دانشی( مادربزرگ کایو)، غلامعلی افشاریه( یاکوزا)، حسین حاتمی، مهدی آرین نژاد، سیاوش مینوی( برادر اوشین) محمد یاراحمدی، امیر قطعه ای، فریبا شاهین مقدم، بیژن علی محمدی، ناصر خویشتن دار، حسین بیگی، جهان خادم المله، نرگس فولادوند، اکبر میرطاهری، داریوش کاردان، تاج الملوک سپاهی، زهره شکوفنده، ولی الله مومنی، تورج نصر، ژیلا اشکان، محبوبه احمدی افشار، منوچهر والی زاده،مریم صفی خانی، مهین برزویی، عباس نباتی، محمد عبادی، سعید مقدم منش، رزیتا یاراحمدی، احمد کلانتری، پرویز ربیعی، شیوا گورانی، ایران بزرگمهر و حسین باغی.
و صدابردار این مجموعه محمد بیداران بود و حسین باغی گوینده تیتراژ این سریال
خالی از لطف نیست که بدونید، منتقدین دوبله، مریم شیرزاد رو اون سال به عنوان دوبلور برگزیده انتخاب کردند.
مهناز افشار و اوشین
قصه بازی مهناز افشار با بازیگر نقش کودکی اوشین، یعنی آیاکو کوبایاشی، از جایی شروع شد که تاکه فومی تسوتسویی، بعد از سفری که به ایران داشت، علاقه زیادی به این سرزمین پیدا کرد و مشتاق بود تا فیلم مشترکی با هنرمندانِ این کشور بسازه و در نهایت در سال ۱۳۹۷، با موافقت جواد نوروزبیگی، تهیه کننده ایرانی، شرایط فراهم شد تا ایران و ژاپن در فیلم مشترکی به اسم مهمان خانه نو با هم همکاری کنند. قصه این اثر در مورد مادری به اسم نوشینِ ، که با تنها دخترش زندگی آرومی داره اما با سفر مردی ژاپنی به ایران، آسودگی و آرامششون صلب میشه.
اکران این فیلم سینمایی، به دلیل شرایط حاد کرونا، به تعویق افتاد و در نهایت از طریق پلتفرم اینترنتی، به صورت آنلاین اکران شد.
در کنار مهناز افشار، لاله مرزبان و علی شادمان، بازیگر مشهور ژاپنی ماساتوشی ناگاسه و آیاکو کوبایاشی بازیگر نقش کودکی های اوشین در این فیلم محصول مشترک ایفای نقش کردند.
حواشی سریال اوشین
بریم سراغ حواشی ریز و درشتی که در زمان پخش سریال و بعد از اون پیش اومد.
در زمان پخش سریال در ایران، شایعه ای مبنی بر اینکه، خط اصلی داستانی سریال، در زمان دوبله، تغییر کرده، و تفاوت و ناهنجاری های فرهنگی، دلیل اصلی این تغییر بوده، همه جا پخش شد، و حتی چندین سال بعد هم، در تمام سایت ها و بعد از ورود فضای مجازی در صفحات، پر شده بود که، داستان اصلی سریال سال های دور از خانه و سرنوشت اوشین، قربانی سانسور صدا سیما شد. تا جایی که به مزاح، ناصر ممدوح در یک مصاحبه ای گفت، به اندازه ای میزان تغییرات در این اثر زیاد بود که برای خود مردم ژاپن یک قصه جدید محسوب میشه و قراره که سریال دوبله شده ایران رو با قصه ای جدید از ما بخرند و مجددا در ژاپن پخش کنند. اما بعدها مشخص شد که سانسورهای سریال به اندازه ای که آقای ممدوح در مصاحبه گفتند، نبود و خط اصلی داستان اصلا تغییر نکرده بود، و تغییرات فقط محدود به قسمتی از مکان ها و محتوا و بعضی از دیالوگ ها میشد. و بعد از مصاحبه با چند نفر از عوامل دوبله، مثل خانوم مریم شیرزاد، عنوان شد که سریال، تغییرات چندانی نکرده و فقط برای مثال، اسم یک مکان عوض شده و آدمها و دیالوگ‌ها و احساساتشون سرجای خودشون مونده بود. به همین دلیل خیلی به بافت کلی داستان فیلم، صدمه وارد نشد و جذابیت اثر به طور کلی حفظ شده بود. اما تغییرات اندکی در دوبله اتفاق افتاد، مثلا اینکه به لحاظ ادبیات، به اندازه ای با فرهنگ ما سازگارتر شده بود. شاید اگر دقیقا مثل نسخه اصلی فیلم بود، اون طور که باید و شاید، با مخاطب ارتباط برقرار نمیکرد. حتی خانوم علو در جایگاه مدیر دوبلاژ این اثر، در یک مصاحبه ای گفتند، به شما قول میدم که سریال سالهای دور از خانه، همین اثری هست که به تماشای اون نشستید و غیر از یکی دو مورد کوچیک تغییر اساسی و مهمی نداشته، فقط چون فیلم در زمان جنگ ایران و عراق پخش میشد. روحیه ضد جنگی که داشت، به لبه تیغ سانسور گرفت و بعضی از تفکرات سیاسی اون زمان، بنا به فرهنگ و شرایط ملی خاص اون دوران باید تغییر می‌کرد. اما فیلم های آسیایی خصوصا ژاپنی به دلیل عنصر خانواده، سکانس های شرم آور و نا بهنجاری ندارند و شان و منزلت خانواده در این سریال ها حفظ میشه. و به همین دلیله که با جامعه ایرانی همخونی داره.
یک نکته جالب در رابطه با سانسور سریال اوشین
طبق گفته های قبلی، عده زیادی در سال های اخیر معتقد بودند که این سریال خیلی زیاد، تحت تاثیر سانسور صدا و سیما قرار گرفته و در نسخه اصلی این سریال، اوشین به هیچ عنوان یک آرایشگر معمولی نبوده و مشتری‌های این آرایشگاه هم، مشتری‌های ساده‌ای نبودند. و در حقیقت اوشین، آرایشگر یک شرکت گیشاگری یا همون روسپسگریه، که بعد از ورشکست شدن شوهرش، مجبور میشه که در یک خانه فساد کار کنه. اما قصه این حدسیات و سانسورها، از جایی جالب میشه که، ترانه علیدوستی بازیگر تئاتر و سینما، چند سال پیش، برای اکران مجموعه فیلم هاش به کشور ژاپن سفر میکنه و برای پایان این حواشی، این سوال رو از یکی از منتقدین ژاپنی میپرسه و در نهایت جوابی که میگیره، این بود که این ها شایعاتی بیشتر نیست و اوشین در سرزمین ژاپن هم، نماد وقار و نجابت بوده .
ماهنامه فکاهیون
از سال ۱۳۶۱ نشریه یا ماه نامه‌ای، به اسم فکاهیون که قبل از اون با نام توقیفیون منتشر میشد، مجددا تاسیس شد و قبل از نشریه گل‌آقا، یکی از ماهنامه هایی بود که اساساً نگاهی طنز به مسائل روز و اجتماعی داشت و چند سردبیر و طنز پرداز در کنار هم، نگاه ویژه‌ای به مقوله طنز داشتند و در سال ۱۳۶۷ و در شماره هشتاد این ماهنامه، به شرایط اقتصادی اون زمان و همینطور شرایط اقتصادی سریال سالهای دور از خانه کنایه زدند و با عکسی که روی جلد از سریال و شخصیت اصلی اون اوشین بود با تیتر سالهای دور از برنج، چاپ پر فروشی رو در اون سال تجربه کردند.
نکات عجیب
از نکات عجیب این سریال، تاثیری بود که به فرهنگ کشورهای مختلف، همینطور ایران گذاشته شده بود. برای مثال، پدرام کریمی، مجری ایرانی، در یک مصاحبه ای عنوان کرده بود، که در قسمت هایی از این سریال، افراد فقیر و نیازمند، به دلیل شرایط بد مالی و کمبود مواد غذایی در او دوران، برنج رو با ترب سفید میخوردند، و این تاثیر زیادی روی مردم ایران گذاشته بود، تا جایی که افرادِ با وضعیت خوب مالی به میوه فروشی ها میومدند و ترب سفید میخریدند.
یا برای مثال اوشین که در دهه شصت، با نام خانوادگی تاناکورا در سریال سال های دور از خانه، کرکره مغازه دست دوم فروشی خودش رو بالا میکشید ، مردم ایران تحت تاثیر افکار و رفتارهای او قرار گرفته بودند و نام تاناکورا رو، روی مغازه های دست دوم فروشی خودشون گذاشته بودند. و برای مقابله با مصرف گرایی، شروع به خریدنِ اقلام دست دوم کرده بودند.
یا مثلا اگه هنوز هم به پاساژهای معروف هر شهر یا فروشگاه های اینترنتی سر بزنید، لباس هایی با همون شکل و شمایلِ لباس هایی که اوشین در اون سالها و در سریال به تن داشت، به چشمتون بخوره. یا حتی در برندهای بهداشتی مثل مارک های شرکت پاک نهاد و اسکاچی که عکسِ اوشین رو، روی مارک اون طراحی کردند، ببینید.
فیلم اوشین محصول 2013
شاید براتون جالب باشه که بدونید، فیلم سینمایی، با نام اوشین، و با اقتباس به نسخه سریالی این اثر، در سال 2013 ساخته شده. که این بار تمرکز اصلی این فیلم ، روی دوران کودکی اوشین و رشد پرورش اونه و در اصل دوران سخت و دشوار بچگی اوشین رو به تصور کشیده. اما به طور کلی، داستان، همون قصه ای است که هاشیدا سوگاکو برای نسخه تلویزیونی ای که سال های پیش، روی آنتن رفت، نوشته، اما قصه های کوچیکی هم در کنار خط اصلی قصه اضافه شده.
سی و پنج سال از پخش این سریال در ایران گذشته، و سیلِ فیلم و سریال های روز دنیا، هر روز و هر ساعت از سایت های اینترنتی و پلتفرم های داخلی و خارجی به سمت مردم خودمون و جهان سراریز میشند. اون هم با بهترین تصویر و صدای ممکن. اما تفاوت این روزها با سی و پنج سالی که مثل برق و باد گذشت، در لذتِ جمعی دیدن و درکنار هم دیدن این سریال یا سریال های دیگه بود، نه تک و تنها، با لپ تاپ و ویدئو و پروجکشن و سینماهای خانگی اون هم بدون جمع. در اون زمان حتی، فیلم ها و سریال ها، قابل شمارش بودند و به اندازه این روزها تولید نمیشدند. به خاطر همین، مردم ایران و حتی جهان اشباع از دیدن فیلم ها و سریال های مختلف نبودند و از همون چندتایی که به دستشون میرسید، نهایت لذت رو میبردند. به دلیل دغدغه های کمتر، درک شرایط انسانی و اجتماعی بالاتری وجود داشت و به همین تناسب، میزان همزادپنداری با شخصیت ها بیشتر بود. دیگه نه فقط در این رابطه، بلکه در هر موضوع دیگه ای، هیچ چیز مثل قبل نیست و فقط جای شکرش باقیه که نوستالژی هایی به این زیبایی، در روزهای سخت و تنهایی، شاید به عنوان یک خاطره شیرین ماندگار در ذهنمون تداعی بشند و به دادمون برسند.