اپیزود پنجم چکاوا

این قسمت از پادکست ما اختصاص داره به هنرمند بی نظیر و خوش صدایی که دوبله ایران تا حد زیادی به ایشون مدیونه؛ هنرمندی که در 82 سالگی، صِرف صدای جوان و دلپذیری که دارند، در زمینه گویندگی، مدیریت دوبلاژ، نقد، تألیف و ترجمه تا به امروز فعالیت های زیادی داشتند و صاحب نظر هستند.

پادکست امروز ما اختصاص داره به جناب آقای ابوالحسن تهامی نژاد، یکی از گویندگان خوش صدا، مستعد، فرهیخته و متشخص عرصه گویندگی و دوبلاژ.

آقای تهامی نژاد (داماد خانوم (سیمین بهبهانی) نویسنده و شاعر وغزل‌  سرا ایران و همسر (دکتر امید ملاک بهبهانی) پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی، در 13 مرداد سال 1317 در محله آب منگل تهران، چشم به جهان گشودند و دوران کودکی و نوجوانی رو در مدرسه دارالفنون گذروندن و بعد از اون در دانشسرای عالی، تحصیلات خودشون رو در رشته مترجمی زبان انگلیسی ادامه دادند؛ و به دلیل علاقه ای که به هنر نمایش داشتند، همزمان با  تحصیل در همون سن 18 سالگی، فعالیت خودشون رو در تئاتر آغاز کردند و در سال ۱۳۳۸ به طور جدی وارد دنیای دوبله و گویندگی شدند و زیاد طولی نکشید که در سال ۱۳۴۴ روی صندلی مدیریت دوبلاژ نشستند. آقای تهامی نژاد به دلیل جنس صدای جوان، گیرا، شیک و جذابی که داشتند و دارند، از همون ابتدا، منهای گویندگی به جای کاراکترهای سینمایی، در گویندگی روی تیزرهای فیلم های سینمایی هم خوش درخشیده بودند و درهمان سالهای اولیه، بنیان گذار تیزرهای تبلیغاتی، به شکل و شیوه جدیدی که مختص به خودشون بود، شده بودند و بعد از ایشون اشخاص زیادی در این راه دنباله رو ایشون شدن و از تاثیراتی که آقای تهامی نژاد در این عرصه گذاشتند بی نصیب نموندند. آقای تهامی نژاد در سال ۱۳۶۳ به خارج از ایران مهاجرت کردند و در سال ۱۳۷۲ به ایران برگشتند و مجدداً فعالیت خودشون رو در زمینه دوبله و گویندگی از سر گرفتند. ایشون نخستین فردی بودند که نقد دوبله وگویندگی رو به شکل جدی در مطبوعات شروع کردند.

با اینکه جنس صدای آقای تهامی نژاد، جوانه و آدم رو یاد عصر مدرنیته می نداره اما، صدای ایشون رو می تونید درفیلم های مهم، ماندگار و سرشناس کلاسیک بشنوید و لذت ببرید، بله از عجایب صدای ایشون که شنونده رو متحیر می کنه، این هست که هم زمان صدای کلاسیک و مدرنی دارند و این تلفیق و پارادوکس عجیب یکی از مهم ترین ویژگی های صدای اقای تهامی نژاده.

در طول 62 سالی که آقای تهامی نژاد در این عرصه هنرنمایی کردند، ترجمه و تالیف و نقد های زیادی داشتند و فیلم ها و سریال های زیادی رو دوبله و مدیریت کردند که توی این پادکست در کنار صحبت‌های ایشون در مورد فعالیت هاشون به مهم ترین اونها می پردازیم.

می شه گفت که آقای ابوالحسن تهامی نژاد، پایه گذار آنونس های سینمایی، به روش و شکل جدیدی در تاریخ سینمای ایران بودند و همچنان هم هستند. قدرتمند ترین و درخشان ترین تیزرهای سینمایی رو ما سالهای سال با صدای ایشون شنیدیم و بیانی که ایشون با این میزان از قدرت و صلابت روی آنونس ها اجرا می کنند رو از کمتر گوینده ای می شه شنید. به نقل از خیلی از هنرمندان پیش از انقلاب، شاید یکی از دلایل وسوسه شدن مردم برای رفتن به سینما، گویندگی تیزرهای فیلم های سینمایی اون دوران با صدای آقای ابوالحسن تهامی نژاد بود و شایدم این قصه تا امروز ادامه داره.

فیلم سینمایی (بانوی زیبای من) محصول سال 1964 به کارگردانی جورج کیوکُر، بی شک یکی از زیباترین فیلم های کلاسیک جهان به شمار میاد، فیلمی با درخشش رِکس هَریسون و آدری هِپبُورن که با 11 نامزدی اسکار و برنده شدن این مجسمه طلایی در 8 رشته، که بهترین فیلم و کارگردانی و نقش اول مرد جزو آنها بود، تمام ذهن ها و چشم ها رو به سمت خودش معطوف کرد. فیلم داستان پروفسوری به نام (هِنری هیگینز) با بازی درخشان رِکس هَریسون، یک استاد آواشناسیِ دانشگاهه، که به همراه دوستِ زبان‌شناسش کُلُنِل، شرط می‌بنده که می‌تونه یک دختِر گلفروش و ولگرد لندنی، به نام اِلیزا دولیتل، با بازی شیرین و زیبای (آدری هِپبُورن) رو که به شدت ادبیات لات گونه ای داره، تبدیل به بانویی با کمالات و متشخص کنه که در میهمانی‌های اشرافی بدرخشه. این فیلم زیبا، در 57 سال پیش از چشم هنرمندان دوبله ایران دور نموند، به عقیدهِ بعضی از کارشناس دوبله، این فیلم به دلیل جنسِ محتوایی که داشت، ممکن نبود که به زبانی غیر از زبان لاتین دوبله بشه، اما از اون جایی که هنرمندان دوبله ایرانِ اون زمان، بر سکوی اول دوبله جهان ایستاده بودن، غیر ممکنی وجود نداشت. مدیریت دوبلاژ این فیلم رو آقای علی کسمایی به بهترین شکل ممکن به عهده گرفت و آقای ابوالحسن تهامی نژاد و خانوم مهین کسمایی دو نقش اول این فیلم رو به زیبایی تمام گویندگی کردند. شاید وقتی به تمامی آثار آقای تهامی نژاد با این میزان از گوناگونی نگاه کنیم، نتونیم بگیم این فیلم نقطه اوج کارنامه ایشونه، چون در تمامی این شصت و سه سال، با هر فیلم و هر نقشی در اوج بودند و درخشیدند، اما شاید بشه گفت فیلم سینمایی بانوی زیبای من، یک پکیج کامل از تمامِ استعدادهای ریز و درشت در رابطه با دوبلست، که ابوالحسن تهامی نژاد در این فیلم از اون ها به طور کامل استفاده کرده. دقت و هماهنگی در گویندگی، به جای یک استاد زبان شناسی، به هیچ وجه کار راحتی نیست، اما ایشون با تسلط کامل، در جمله، کلمه و حرف، حتی یک صدم از ثانیه، از این کاراکتر جا نموند و لحظه به لحظه بیننده رو با این کاراکتر جدی و مُصمم همراه کرد. کافیه یک بار با دقت این فیلم رو نگاه کنیم و به استعداد عجیب آقای تهامی نژاد پی ببریم.

آقای تهامی نژاد در کنار انعطافی که در گویندگی به جای شخصیت های متفاوت دارند، اما به دلیل جنس صدای کمی بم، رَسا و قاطع، صدای ایشون، اکثرا روی شخصیت های با صَلابت و جدی به زیبایی میشینه، و چه کسی بهتر از ابوالحسن تهامی، که به جای کریستوفر پِلامر فقید، در نقش کاپیتان فُون تِراپ، پدر با اُبهت و خشک یه خانواده پر جمعیت، گویندگی کنه. فیلم آوای موسیقی به کارگردانی رابرت وایز که در ایران و زمان اکران با اسم (اشک ها و لبخندها) رو پرده رفت، محصول سال 1965 میلادیه، که در زمان اکران در ایران با استقبال خیلی زیادی از سوی مردم ایران رو به رو شد. فیلم داستان ماریا دختر جوونیه که در صومعه زندگی می‌کنه و میخواد راهبه بشه، اما از این طرف عاشق رقص و آوازِ و راهبه سرپرست، ماریا رو برای سرپرستی فرزندان کاپیتان، که همسرش رو از دست داده بود، انتخاب کرده و اون رو به منزل کاپیتان می فرسته، ماریای در زمان کوتاهی بچه ها رو تشویق به آواز خوندن می کنه و بعد از 12 تا پرستار، در نهایت، دل اون ها رو بدست می اره، غافل از اینکه کاپیتان فون تراپ، مردی جدی و خشکه و در ابتدا اصلا از کارهای ماریا خوشش نمیاد، کشمکشی که بین این دو شخصیت اتفاق میفته، در کنار موسیقی و آوازهای زیبا، این فیلم رو ماندگار کرده؛ و صدای آقای تهامی که در لحظه به لحظه فیلم با شخصیت عجین شده و اُبهت اون رو حفظ کرده، در کنار صدای خانوم ژاله کاظمی و دیگر گویندگان درجه یک با مدیریت دقیق آقای علی کسمایی، این فیلم رو به یکی از زیباترین فیلم های دوبله شده ایران بدل کرده، جالبه بدونید که در اسفندماه سال 1384، سی و هشت منتقد و نویسنده سینمایی، در یک نظرخواهی برای انتخاب بهترین‌های تاریخ دوبله ایران که توسط ماهنامه سینمایی فیلم انجام شد، دوبله این فیلم رو به عنوان برترین دوبله فارسی برای یک فیلم خارجی انتخاب کردند. این فیلم مثل بانوی زیبای من یکی از فیلم های رکورد دار در تاریخ اسکارِ و با 10 نامزدی و 5 جایزه، در تاریخ سینما جزو بهترین فیلم های جهان قرار گرفته.

آقای ابوالحسن تهامی نژاد بی شک مهم ترین و تاثیرگذار فرد در نقد دوبلهِ ایران هستند، نگاه تیز و با دقت در کنار زبان نرم و محترمانه ایشون سالهای ساله که زبان زد عام و خاص در میون هنرمندان، خصوصا گویندگانِ عرصه دوبلاژه. اما از اونجایی که همیشه تاریخ ثابت کرده که انتقاد تلخه و تغییر کردن سخت. برای عده ای ازهمکاران آقای تهامی نژاد این نقدها گرون تموم می شد و شاید اگه این نقدها جدی گرفته می شد، حالِ امروز دوبله ایران با اون سابقه طلایی، این نبود. نزدیک به 15 نقد دوبله مفصل درباره 15 فیلم متفاوت در مجله ماهنامه فیلم، به قلم ایشون چاپ شده.

خلاقیت و انعطافی که آقای تهامی نژاد در صداشون از اون برخوردارند، دستشون رو برای گویندگی در فیلم ها و نقش های مختلف بازگذاشته، با یه تغییر کوچیک به شخصیت های متفاوت، طوری جون دوباره می دند، که دلت میخواد باور کنی این شخصیت آمریکایی، هندی یا ایتالیایی، داره فارسی حرف میزنه، این انعطاف و ویژگی رو به راحتی می تونید در فیلم ایتالیایی (به دنبال آن برو) محصول سال 1983، که در ایران به (فرار از مَیامِی) معروفه، به وضوح ببینید و بشنوید. فیلم پر از لحظات کمدی و جذاب، با بازی های شیرین و دلنشینِ (باد اسپِنسر و تِرنس هیل)ِ و به دلیل جنس اکشن کمدی ای که داره، حتی یک لحظه هم از ریتم نمیفته، نه فیلم و نه صدای استاد ایرج دوستدار فقید و بزرگ به جای باد اسپنسر و صدای شیرین و جذاب آقای تهامی نژاد به جای تِرِنس هیل در نقش (روسکو استینبرگ).

یکی از سکانس های شیرین با اجرای بی نظیر آقای تهامی در این فیلم، سکانسیه که شخصیت روسکو با دهن بسته حرف میزنه و پلیس ها متوجه نمی شند، و خلاقیت آقای تهامی نژاد در این سکانس خاص، به خوبی مشهوده.

 فیلم به دو زبان ایتالیایی و انگلیسه و این کار رو به مراتب برای گوینده دشوار تر می کنه. اما بازی با صدا و طنازی های آقای تهامی نژاد، این نقش شیرین رو برای طرفداران فیلم و سینما به یاد ماندنی کرده. 

صدایی که انعطاف داره و جذابیت، خیلی فرقی نمی کنه که صاحبش، گوینده چه ژانرِ فیلمی باشه، مثل صدای آقای تهامی نژاد که در فیلم های رمانتیک و نقش های دراماتیک هم، مثل نقش های جدی یا کمدی، درخشان ظاهر می شند. مثل گویندگی به جای (راک هادسُن) در نقش (فِردیک ِهنری) در فیلم سینمایی وداع با اسلحه، محصول سال 1957 میلادی.

 فیلمی به کارگردانی (چارلز ویدور)،  در ژانر جنگی و رمانتیک که بر اساس کتابی با اقتباس از تجربیات واقعی اِرنست همینگوی، در ارتش ایتالیا در جنگ جهانی اول، نوشته و ساخته شده است. این فیلم قصهِ عشقِ بین راننده آمبولانس (سُتوان هِنری) و پرستار (کاترین بارِکلی) رو در خلال جنگ جهانی و اتفاقاتی که این بین در ایتالیا می فته رو به تصویر کشیده. آقای تهامی نژاد در این فیلم به معنای واقعی کلمه، شخصیت هِنری رو در عمق وجودش احساس کرده و درک بالایی از این شخصیت داشته، و دقت و توجه به احساساتِ این شخصیت، در کنار میزان فرکانسِ صدایی که هر لحظه با عوض شدنِ احساساتِ این بازیگر، تغییر می کنه، سبب شده که هنریِ فیلم وداع با اسلحه با صدای آقای تهامی نژاد در ذهن مخاطب ماندگار بشه.

از اونجایی که آقای تهامی نژاد کار خودشون رو با ادبیات و هنرنمایش آغاز کردند. خیلی دور از ذهن نیست که مثل هر هنرمند دیگه ای، بعد ازحضور روی سن، وسوسه بازی در سینما رو نداشته باشند. آقای تهامی نژاد به پیشنهاد نویسنده ای به اسم حسین مدنی، وارد عرصه سینما و ژانر کمدی شدند و تا همکاری با ساموئل خاچیکیان هم پیش رفتند، اما بعدها به ترجیح خودشون از عرصه سینما کناره گیری کردند و تمرکز خودشون رو روی دوبله گذاشتند.

شاید برای مخاطبی که بارها و بارها صدای احمد رسول زاده و منوچهر اسماعیلی رو، روی نقش های آنتونی کوئین شنیده، خیلی قابل باور نباشه که صدای شیک و اشرافی آقای تهامی نژاد، روی چهره شکسته و رنج دیده آنتونی کوئین کبیر، تا این حد زیبا و واقعی بشینه. کافیه فقط یک بار به تماشای فیلم سینمایی پیرمرد و دریا محصول سال 1990، به کارگردانی (جود تیلور) بشیند، تا معنی واقعیِ خلاقیت و نبوغ رو ببینید.

فیلم مثل کتاب، قصه مبارزهِ حماسیِ ماهی گیری پیر و با تجربست، که چشم به صید یک نیزهِ ماهی غول پیکر داره و برای به دام انداختن این صید، رنج زیادی رو متحمل می شه، صیدی که می‌تونه بزرگ ‌ترین صیدِ تمام عمر اون باشه. آقای تهامی نژاد در این فیلم، پا به پا و نفس به نفسِ آنتونی کوئین همراه می شه و باکلام و صدایی که به درمانده ترین حالت ممکن طراحی کرده، قصهِ پیرمردِ ماهیگرِ درونگرا و خسته رو به زیبایی برای مخاطب به صدا و تصویر می کشه.

یکی از ویژگی های مهم، در کنار دیگر ویژگی های ممتاز و درخشان صدای آقای تهامی نژاد، پُر رمز و راز بودن و اسرار آمیز بودن صدای ایشونه. صدایی که میتونه گاهی مخاطب رو کنجکاو برای شنیدن حرف ها و قصه ها بکنه. صدای که در عین قاطعیت و راستی، گاهی هم مخاطب رو دچار تردید و سردرگمی می کنه. آقای تهامی نژاد این ویژگی رو نادیده نگرفتن و به این صدای زیبا و اسرارآمیز، شانس تجربهِ گویندگی در فیلمی کمدی جنایی، به اسم (معما) رو، به خود دادند. این فیلم به کارگردانی اِستنلی دانن، محصول سال 1963، با بازی آدری هپبورن و کَری گرانت در نقش (بِرایان)، قصه (رِجی لامبرِت) با بازی آدری هپبورنِ که موقع برگشتن از سفری تفریحی، با جنازه همسرش روبرو می شه.

چهار مرد به دنبال رجی هستند و مردی با بازی (کَری گرانت) به کمکش میاد که معلوم نیست جاسوس و قاتله یا ناجی و قهرمان قصه. ابوالحسن تهامی نژاد با گویندگی ای که به جای کَری گرانت داشت، با صدایی که طراحی کرده بود، در ثانیه به ثانیه این فیلم ، سعی کرد مشکوک بودن و پر رمز و راز بودن این شخصیت رو حفظ کنه. این تعلیق و تردیدی که ایشون در این شخصیت به اجرا در اوردند، نشون دهنده نبوغ یک گویندست و بی شک آقای تهامی نژاد از نوابغ عرصه دوبله و گویندگی هستند.

کافیه که ترجمه هم کنار بقیهِ مهارت ها و استعدادهای ناب آقای ابوالحسن تهامی بشینه که با خیال راحت بگیم، ایشون یکی از سه دوبلورهای فرهیخته و با سواد اما فروتن و افتاده عرصه هنر هستند، آقای تهامی تا به امروز نزدیک به 30 ترجمهِ کتاب، نمایشنامه، فیلمنامه که شامل هملت، رومئو و ژولیت، اهمیت ارنست بودن وغیره و دو تالیف در کارنامه کاری خود دارند و به دلیل تسلطی که بر زبان انگلیسی دارند، ترجمه های خوب و معتبری با قلم ایشون چاپ و به مرحله فیلم و نمایش رسیده.

وقتی صحبت از فیلم های موزیکالِ کلاسیک می شه، طرفدارای پرو و پا قرص این سینما، خیلی خوب و با جزئیات صدای آقای تهامی نژاد رو به خاطر می ارند. صدایی که مُهرِ تاییدِ مُعتبر و محکمی رو با دوبله این آثار به تن دوبلاژ ایران زد؛ و نمیشد انتظار داشت که صدای آقای تهامی نژاد رو در یکی از مهمترین فیلم های موزیکال کلاسیک جهان به اسم (مری پاپینز) نشنویم. درسته که در این فیلم هم آقای تهامی نژاد، مثل فیلم آوای موسیقی، دوباره گوینده اون پدرِ سخت گیریه که میخواد برای بچه هاش پرستار انتخاب کنه. اما با خلاقیتی که آقای تهامی نژاد، برای دوبله (جورج بَنکس)، پدر خانواده با بازی (دیوید تام لینسون) به خرج دادند، صدای این نقش به لحاظ شخصی، کمتر شباهتی به کاپیتان فیلم اشک ها و لبخند ها داره و با رگه های کمدی ای که داره و سردرگمی های این شخصیت و طنازی های آقای تهامی، می شه گفت که کاراکتر جورج بَنکس، یکی از شخصیت های شیرین و دل نشینیِ که آقای تهامی هنرمندانه اون رو به اجرا گذاشتند.

کتاب صوتی (رستم و سهراب)، اثر پرآوازه ابوالقاسم فردوسی با صدای قدرتمند آقای ابوالحسن تهامی تبدیل به کتاب صوتی شد و در سینما کوروش، در 5 مرداد سال 1396 برای این اثر یک مجلس رونمایی از کتاب گرفته شد، گزینش و تنظیم این اثر توسط ابوالحسن تهامی، مدیر دوبلاژ ایرانی صورت گرفته. ابوالحسن تهامی، چنگیز جلیلوند، مریم شیرزاد، حامد بهداد و پرویز بهرام از گویندگان این کتاب صوتی هستند.

برای حُسن ختام این پادکست، باید گفت، افرادی در جهان هستند که بودن انسان هایی از جنس اون ها، شاید قرن ها طول بکشه و شاید هم دیگر تکرار نشه، افرادی که غریزه ذاتی خودشون رو با عنصر تلاش ترکیب کردند و به مرحله علاء هنرمند بودن رسیدند. افرادی که هرچقدر بهشون اضافه شد و بزرگ شدند، شاخه های مَنش و معرفتشون افتاده تر شد و نگاهشون موازی و چشم به چشم مردم سرزمینشون. بی شک استاد ابوالحسن تهامی از همین جنس و جوهر هستند و وجودشون تا زمانی که هنر گوشه ای از این خاک و سرزمینه، برای ما افراد هنردوست غنیمت و برکت به شمار میاد. آرزو می‌کنیم که آقای تهامی نژاد سالهای سال برقرار و سلامت باشند و ما هم از هنرشون نهایت لذت و ببریم.